ગુજરાત ભારતના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલું એક વિશિષ્ટ રાજ્ય છે. જે તેની અનોખી સંસ્કૃતિ અને આર્થિક વિકાસ માટે જાણીતું છે. તેથી ક્યારેકને ક્યારેકને ગુજરાતનો નકશો જોવાની જરૂર પડતી હોય છે.
આપણા ગુજરાત રાજ્યમાં અનેક જોવાલાયક સ્થળો તથા જાતભાતની કારીગરી અને કલા જોવા મળે છે. દર વર્ષે લાખોની સંખ્યામાં અહીં પ્રવાસીઓની ભીડ જમા થતી હોય છે.
અહીંની સરહદો રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર અને દાદરા અને નગર હવેલી સાથે જોડાયેલી છે, જ્યારે પશ્ચિમમાં અરબી સમુદ્ર આવેલો છે. સાથે જ અહીંનો એક છેડો પાકિસ્તાન સાથે પણ જોડાય છે.
ગુજરાત ભૌગોલિક સ્થિતિ તેને વ્યાપાર માટે ખૂબ અનુકૂળ બનાવે છે. રાજ્યમાં કંડલા, મુંદ્રા, પીપાવાવ, અને હજીરા જેવા મોટા બંદરો આવેલા છે. જ્યાંથી દેશ વિદેશનો વ્યાપાર શક્ય બને છે.
ગુજરાતનો નકશો તથા પુરી માહિતી
પ્રવાસીથી લઈને ગુજરાતમાં કાયમી વસવાટ ધરાવતા લોકોને પણ નકશો જોવાની જરૂર પડતી હોય છે. આ વાતને ધ્યાનમાં રાખતા અમે અહીં સંપૂર્ણ એચડી નકશો દર્શાવ્યો છે.
લોકોની જરૂરિયાતને લઈને નકશાને અંગ્રેજી તથા ગુજરાતી બંને ભાષામાં રજૂ કરાયેલ છે. જેમાં ગુજરાતના તમામ જિલ્લાઓની માહિતી પણ આપેલી છે.
નકશા વિશેની ઉપયોગી જાણકારી
ભારતના પશ્ચિમી વિસ્તારમાં આવેલ ગુજરાત રાજ્ય 20°1′ થી 24°7′ ઉત્તર અક્ષાંશ અને 68°4′ થી 74°4′ પૂર્વ રેખાંશ વચ્ચે આવેલું છે. રાજ્યની 1,600 કિલોમીટર લાંબી દરિયાઈ સીમા છે, જે દેશમાં સૌથી લાંબી છે.
ગુજરાતની આબોહવા તથા મુખ્ય આર્થિક પ્રવૃત્તિ અને સંસ્કૃતિ વિશેની વિસ્તૃત નોંધ નીચે દર્શાવેલા ટેબલમાં આપેલી છે.
| વિગત | માહિતી |
|---|---|
| સ્થાન | 20°1′ થી 24°7′ ઉત્તર અક્ષાંશ 68°4′ થી 74°4′ પૂર્વ રેખાંશ |
| કુલ ક્ષેત્રફળ | 1,96,024 ચોરસ કિલોમીટર |
| દરિયાઈ સીમા | 1,600 કિલોમીટર |
| રાજધાની | ગાંધીનગર |
| મોટા શહેરો | • અમદાવાદ • સુરત • વડોદરા • રાજકોટ • ભાવનગર |
| જિલ્લાઓની સંખ્યા | 33 |
| પડોશી રાજ્યો | • રાજસ્થાન • મધ્યપ્રદેશ • મહારાષ્ટ્ર • દાદરા અને નગર હવેલી |
| મુખ્ય વિભાગો | • કચ્છનો રણપ્રદેશ • સૌરાષ્ટ્ર • મુખ્ય ભૂમિ વિસ્તાર |
| મુખ્ય નદીઓ | • નર્મદા • તાપી • સાબરમતી • માહી • બનાસ |
| મુખ્ય પર્વતો | • અરવલ્લી • સાતપુડા • ગિરનાર • બરડો |
| મુખ્ય બંદરો | • કંડલા • મુંદ્રા • પીપાવાવ • હજીરા |
| મુખ્ય અભયારણ્ય | • ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન • કચ્છનું રણ • વેળાવદર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન |
| મુખ્ય પાકો | • મગફળી • કપાસ • તમાકુ • જીરું |
| મુખ્ય ઉદ્યોગો | • પેટ્રોકેમિકલ્સ • ટેક્સટાઇલ • ડાયમંડ • ફાર્માસ્યુટિકલ્સ |
| આબોહવા | અર્ધ-શુષ્ક |
| સરેરાશ વરસાદ | • દક્ષિણ ગુજરાત: 1500-2000 મિમી • ઉત્તર ગુજરાત: 400-800 મિમી |
| ઋતુઓ | • ઉનાળો (માર્ચ-જૂન) • ચોમાસું (જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર) • શિયાળો (ઓક્ટોબર-ફેબ્રુઆરી) |
| વસ્તી (2011) | 6.04 કરોડ |
| સાક્ષરતા દર | 79.31% |
| ભાષા | ગુજરાતી |
નક્શાના આધાર પર ગુજરાતના મુખ્ય પ્રદેશ
ગુજરાત રાજ્યના ઉત્તરે રાજસ્થાન, પૂર્વે મધ્યપ્રદેશ, દક્ષિણે મહારાષ્ટ્ર અને પશ્ચિમે અરબી સમુદ્ર આવેલો છે. અહીં 1600 કિલોમીટર લાંબો દરિયાકિનારો મળ્યો છે, જે માછીમારી અને બંદરીય વ્યવસાય માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
ભૌગોલિક પુષ્ટભૂમિ અને પ્રાદેશિકતાને ધ્યાનમાં રાખીને અહીં નકશામાં ગુજરાતના કુલ 5 જેટલા મુખ્ય પ્રાદેશિક વિસ્તારો આપેલા છે. જેના નામ નીચે દર્શાવી રહ્યા છે.
- ઉત્તર ગુજરાત
- દક્ષિણ ગુજરાત
- મધ્ય ગુજરાત
- કચ્છ વિસ્તાર
- સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તાર
ઉપર દર્શાવેલા ગુજરાતના તમામ વિસ્તારો ક્યાં આવેલા છે. તેની માહિતી તમે નીચે દર્શાવેલા નક્શાના આધારે જોઈ શકો છો.
નક્શાના આધારે જાણકારી
દિશાઓના આધાર પર નકશામાં કુલ 3 જેટલા ગુજરાતના પ્રાદેશિક વિસ્તારો નક્કી થયેલા છે. જેમાં સહુથી વધારે મોટો જિલ્લો ગણાતો કચ્છ વિસ્તાર પણ સમાવિષ્ટ છે.
કચ્છનો રણ પ્રદેશ ઉત્તર-પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલો છે, જે વિશ્વનું સૌથી મોટું ખારા પાણીનું રણ છે. સૌરાષ્ટ્ર એક મોટો દ્વીપકલ્પ છે જે અરબી સમુદ્રમાં આગળ વધેલો છે.
મધ્ય, દક્ષિણ તથા ઉત્તર ગુજરાતમાં વિવિધ વ્યાપારિક કેન્દ્રો આવેલા છે. આમ ગુજરાતના કોઈને કોઈ પ્રદેશમાં પોતાની એક વિશિષ્ટ ખાસિયત પણ રહેલી છે.
ભારતમાં ગુજરાતનો નકશો
ભારતના છેવાડાના ભાગમાં સ્થિત ગુજરાત રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર અને અરબી સમુદ્ર સાથે સરહદો ધરાવે છે. ગુજરાતનો નકશો જોઈએ તો તે આકારમાં લગભગ ત્રિકોણાકાર છે.
રાજ્યનો ઉત્તર-પશ્ચિમી ભાગ કચ્છનું રણ બનેલો છે, જે વિશ્વનું સૌથી મોટું ખારા પાણીનું રણ છે. તેની પશ્ચિમે અરબી સમુદ્ર આવેલો છે. સૌરાષ્ટ્રનો મોટો દ્વીપકલ્પ રાજ્યના મધ્ય-પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલો છે.
નક્શાના આધારે ગુજરાતની જાણકારી
નકશા પ્રમાણે જોઈએ ગુજરાત ભારતના પશ્ચિમી વિસ્તારના કિનારા પર સ્થિત એક સમૃદ્ધ રાજ્ય છે. આ રાજ્ય પોતાના ભવ્ય વારસાની સાથે સાથે અન્ય ક્ષેત્રોમાં પણ આગળ રહેલ છે.
અન્ય ભારતના રાજ્યોની સરખામણીમાં ગુજરાત ઘણા બધા ક્ષેત્રે ઉપર છે. વિદેશ તથા ભારતના આંતરિક વ્યાપારમાં પણ ગુજરાત એક મોખરાનું સ્થાન ધરાવે છે.
ગુજરાતમાં અમુક કેન્દ્ર શાષિત પ્રદેશ પણ આવેલા છે. જેમાં દીવ અને દમણનો સમાવેશ થાય છે. આ લોકપ્રિય પર્યટન સ્થળ પણ ગણાય છે. જ્યાં દર વર્ષે અનેક પ્રવાસીઓ મુલાકાતે આવે છે.
સવાલ જવાબ (FAQ)
વિધાર્થીઓ તથા સામાન્ય દરેક લોકો માટે અહીં આપણા ગુજરાતના એચડી નકશા પ્રકાશિત કર્યા છે. જેને પણ આના અંગેના સવાલો છે તેમાંથી મુખ્ય પ્રશ્નોના ઉત્તર અહીં આપેલા છે.
(1) નવા જિલ્લાઓ પ્રમાણે ગુજરાતનો નકશો કેવો છે?
નવા બનેલા ગુજરાતના કુલ 33 જિલ્લાની માહિતી સાથે ગુજરાતી તથા ઇંગ્લિશ બંને નકશા અહીં રજૂ કર્યા છે. જેને તમે પોસ્ટમાં ઉપરની તરફ જોઈ શકો છો.
(2) ભારતના નકશામાં ગુજરાત કઈ તરફ આવેલું છે?
ભારતના નકશામાં ગુજરાત પશ્ચિમ તરફ આવેલું છે. આ રાજ્ય સમુંદ્ર તટ પર આવેલ હોવાના કારણે ભારતનું વ્યાપારિક કેન્દ્ર પણ ગણાય છે.
(3) ગુજરાતનો નકશો કોણ પ્રકાશિત કરે છે?
સરકાર દ્વારા સંચાલિત ગુજરાત મેપ એન્ડ રેકર્ડ્સ (Gujarat Maps and Records) દ્વારા અહીંના નકશા પ્રકાશિત થાય છે.
આશા કરુ છુ નવા જિલ્લાઓ પ્રમાણે ગુજરાતનો નકશો ફોટાની માહિતી સારી રીતે આપી શકી છુ. તો મળીએ નવી પોસ્ટમાં નવી જાણકારી સાથે ત્યાં સુધી ટેક કેયર.
